مقدمه:

مقاومت از اصول اولیه زندگی بشري است که انسان بدون بهره مندي از آن قادر به زندگی نخواهد بود. قرآن آنرا واجب شرعی و ضرورت بشري میداند که فقدان آن، موجب فساد در زمین خواهد شد.از نظر آموزه هاي ديني،انسان در دنيا براي رسيدن به هدف آفرينش بايد مدلي از زندگي را در پيش گيرد که بستر فعليت بخشي و ظهور استعدادهاي سرشته دروني را فراهم آورد وبتواند دربرابرموانع وفشارهاي دروني و بيروني مقاومت کند؛زيرا از نظر آموزه هاي اسلامي، انسان با آنکه داراي همه توانمندي هاي ذاتي است«وَعَلَّمَ آدَمَ الْأَسْمَاءَ كُلَّهَا» (بقره:31)،ولي مي بايست آن را در بستر عبوديت و ايمان و عمل صالح به فعليت رساند. البته از آنجايي که فعليت بخشي قواي سرشته و نهفته در ذات انسان براي رسيدن به مقام خلافت الهي«وَإِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلَائِكَةِ إِنِّي جَاعِلٌ فِي الْأَرْضِ خَلِيفَةً»(بقره:30)به آساني امکان پذير نيست- هواهاي نفساني و دشمن بيروني چون ابليس و وسوسه هاي آن همواره مانع تحقق بخشي است- لذا هر انساني بايد براي رسيدن به خلافت الهي هم مقتضي را فعال نمايد و هم موانع را از سر راه بردارد و با فشارها و تهديدهاي دروني و بيروني مبارزه کندو در این راه مقاومت نماید.(فرزانه،1394:ص6)

هر انساني در دو شکل مي بايست به اصل مقاومت توجه کند: 1. شکل فردي؛ 2. شکل اجتماعي، به اين معنا که هم خود را بسازد و هم در برابر موانع و فشارهاي هواهاي نفساني دروني و هم وسوسه هاي شيطاني بيروني مبارزه و مقاومت کند و هم به ديگران ياري رساند تا مقاومت پيشه کنند و در مسير درست آفرينش گام بردارند.

طبق آیات شریفه هدف از آفرینش انسان،تجلّى رحمت الهى و قرار دادن انسان در جهت كمال است و این امر با گزینش اختیارى راه برتر و پیمودن طریق بندگى و عبودیت پروردگار در سایه هدایت حجتهای الهی یعنی پیامبران و امامان علیهم السلام تحقق می یابد که آخرین ذخیره حق تعالی در امر راهنمایی بشرحضرت مهدی(عج)است که در پرده غیبت بسر می برد.

براساس روایات ، ظهور و نمایان شدن آن حضرت پس از غیبت کبری برای برپایی عدل و داد چهار شرط اصلی و کلی دارد: 1) قانون آسمانی :آیات و روایات ،2) رهبر آسمانی : امام زمان (عج)، 3) یاران : پیروانی که باید این رهبر آسمانی را هم در ظهور و هم پس از ظهور یاری نمایند،4) اقبال عمومی: مردم به اضطرار ظهور برسند و بفهمندکه اولاً بدون حجت خدا،جهان به جایگاه عدل وبهشت گونگی نمی رسد و ثانیاً ظهور آن حضرت، انقلابی عظیم و نیازمند به صبر و مقاومتی مستمر و طولانی خواهد بود.

با توجه به اینکه اولاً کتاب یا رساله یا مقاله ای که به صورت مستقل در این زمینه تدوین شده باشد یافت نشد و ثانیاً درمقالات و کتب مهدوی از جمله نگین آفرینش، سبک زندگی منتظرانه ، ناپیدا ولی با ما و... بیشتر به بررسی مبحث انتظار و وظایف منتظران و دستاوردهای عصرظهور پرداخته و در خلال این مباحث به صورت مختصر به مقاومت هم اشاره نموده اند؛ لذا ما بر آن شدیم تا در این مقاله با تعریف همه جانبه مقاومت، بیان ارکان و عناصر مقاومت عمومی و ذکرثمرات و دستاوردهای آن با استفاده از قرآن و روایات به بررسی نقش مقاومت در اقبال عمومی به ظهور حضرت مهدی(عج) بپردازیم تا شاید بتوانیم بر سطح آگاهی عمومی اثر گذاشته و نقش موثری ولو ناچیز دررویکرد همگانی به ظهور حضرت حجه (عج)داشته باشیم.

1-مفهوم مقاومت:

واژه مقاومت برگرفته از فعل ثلاثی مجرد" قام"، به معناي به پا خاستن و برخاستن و نیز پایدار ماندن است. این واژه بر وزن مفاعله و به معناي با کسی با هم برخاستن و یا باهم از جا بلند  شدن  و  با  کسی  ضدیت  کردن  و  نیز  ایستادگی  و  پایداري  کردن  است(آذرنوش،1389:ص568).  معناي  غالب  در  واژه  مقاومت،  ایستادگی  و مقاومت کردن در برابر چیزي است که توازن و تعادل را برهم زده(معین،1389:ص4286)، خواه این عامل درونی باشد مانند امیال نفسانی یا بیرونی مانند  بیماري ،  تجاوز و اشغالگري. بر این اساس، مقاومت،  یک  وجه  قتالی  نیست،  بلکه یک رویارویی  فرهنگی، تبلیغاتی، تربیتی و اخلاقی و سلوکی و اقتصادي و سیاسی و نظامی است. (میرقادری و کیانی،1391 :ص70)

از نظر اصطلاحی در مبادرت به نبرد تدافعی،وضعیتی است که فرماندهی، آن را موضع مقاومتی معرفی کرده و بر اساس همین موضع مقاومتی با تمام قواي خود مبادرت به نبرد میکند (معین،1389:ص4286) ؛بنابراین مقاومت، پایداري و دفاع، مفهومی عام در فرهنگ ملتهاست و این مفهوم کاملاً ارزش تلقی میشود زیرا یک واکنش غیر ارادي در برابر تهاجم است. (عموری و احمدزاده،1394:ص97؛ کاکایی،1385: ص55 )

در اصطلاح قرآني و فرهنگ آن، مقاومت به معناي ايستادگي، به حالتي گفته مي شود که شخص براي انجام کارها و تحقق اموري اقداماتي را انجام مي دهد که شامل ايجاد مقتضي و از ميان بردن مانع و ايستادگي در برابر فشارهاست.بنابراین لزوماً مقاومت و ايستادگي و استقامت به معناي قيام و ايستادن نيست، بلکه ممکن است فرد نشسته باشد، ولي از مطلب و مقصد و مقصود خود دست برندارد؛ لذا مي توان گفت که مراد از مقاومت و ايستادگي در معناي اصطلاحي آن، استمرار و پايداري بر مطالب، مقاصد، اصول، موضع گيري ها و مانند آن است بي آنکه از راه راست منحرف شده و به کژي گرايد و از مطالب و مقاصد خود دست بردارد و از مواضع اصولي خود کوتاه آيد، بلکه همه تلاش خود را انجام مي دهد تا مقتضي را تحقق بخشيده و از موانع بگذرد و يا در برابر فشارها مقاومت نمايد و عقب نشيني نکند. (فرزانه،1394: ص6 )

انسان ها در دنيا افزون بر اينکه زندگي جمعي دارند و در کنار هم زندگي مي کنند، يک زندگي اجتماعي هم دارند تا بتوانند انواع و اقسام نيازهاي عاطفي، جسمي، مادي و معنوي خود را برآورده سازند بنابراين همان گونه که انسان نيازمند يک مقاومت فردي است نيازمند يک مقاومت اجتماعي هم مي باشد تا بتواند در چارچوب فلسفه زندگي اسلامي، اهداف و مقاصد فردي و اجتماعي را برآورده نماید که یکی از این اهداف مهم،برپایی دولت حقه امام زمان(عج)میباشد و این امر جز در پرتو تقاضا و خواست همگانی(اقبال عمومی) محقق نخواهد شد.

2-مفهوم  اقبال عمومی:

"اقبال" در لغت به معنای رویکرد، توجه، خواهش، علاقه، تقاضا و تمایل به خواست می باشد(قرشی، 1386؛ج5:ص224) و "عمومی"به معنای  همگانی بودن،کلیت و جامعیت است(آذرنوش،1389،ص458)که در اصطلاح به همان معنای لغوی خود بازمیگردند.

 در مباحث مهدویت" اقبال عمومی" به این معناست که مردم به اضطرار ظهور برسند و بفهمندکه تنها نجات دهنده عالم از فساد وتباهی ، حضرت مهدی(عج) است و یگانه برنامه ای که حیات پاک و طیبه رابرای انسانها به ارمغان می آوردقوانین الهی است؛ بنابر این با همه وجود نیاز به امام را درک میکنندو به دنبال این درک برای فراهم شدن زمینه های ظهور او تلاش میکنند و موانع را از سر راه برمیدارند.(حائری پور،1392:ص133)

3- مفهوم ظهور:

این لغت از ماده"ظهر" و بر وزن "فعول"به معنای آشکار شدن،نمایان شدن و جلوه کردن است (قرشی،1387؛ ج4:ص 275؛ مهیار،بی تا: ص 590؛) و در اصطلاح  مذهب تشیع به معنای نمایان شدن حضرت مهدی(عج)پس از غیبت کبری برای برپایی عدل و داد است.(علیزاده،1385؛ص98)

4- ارکان و عناصرمقاومتدر اقبال عمومی:

از منظر تعالیم و آموزه های دینی، دستیابی به موفقیت و سعادت زمانی برای عموم افراد جامعه حاصل می شودکه عناصر و ارکان عمومی و خصوصی تشکیل دهنده مقاومت را مهیا نمایند.

1-4- ارکان عمومی مقاومت:

هر انقلاب و جامعه ای با هردین وآیینی که دارد جهت نیل به اهداف و مقاصد مورد نظر خود،باید ارکان عمومی را اجرا نماید که برخی از آنها عبارتند از:

 1-1-4- ایمان راسخ و عمیق

 هر کس به چیزي ایمان ژرف و بی شائبه داشته باشد، بدون تردید در راه آن جان فشانی میکند و از همه چیزخود براي رسیدن به آن می گذرد. بر این اساس مقاومت، زمانی پدید می آیدکه ایمان و عقیده در دلها محکم و استوار گردد. به همین خاطر پیامبر اکرم در مکه معانی ایمانی را در دل مسلمانان ریشه دارگرداند و چون آنان به ایمانی عمیق رسیدند، توانستند تمام سختیها را تحمل کنند و سرانجام به پیروزي دست یابند(اسدی و رجبی،1396 :ص96)؛«الَّذِينَ آمَنُوا وَهَاجَرُوا وَجَاهَدُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنْفُسِهِمْ أَعْظَمُ دَرَجَةً عِنْدَ اللَّهِ وَأُولَئِكَ هُمُ الْفَائِزُونَ»«كسانى كه ايمان آورده و هجرت كرده و درراه خدا با مال وجانشان به جهاد پرداخته‌اند نزد خدا مقامى هر چه والاتر دارند و اينان همان رستگارانند» (توبه:20)؛ آيه مورد بحث اين معنا را مى‏رساند كه وزن و ارزش عمل به زنده بودن آن و داشتن روح ايمان است، و اما عمل بى ايمان كه لاشه‏اى بى روح است از نظر دين و در بازار حقيقت هيچ وزن و ارزشى ندارد(طباطبایی،ج‏9:ص205)، بر همین اساس، مؤمنين باید در راه مقاومت، ایمان و عمل  را معتبر بشمارند.

2-1-4- استفاده از تمام توان مادي

 اگر انسان به یقین برسد ولی اسباب و وسایل لازم براي مقاومت را مهیا نسازد، کامیاب نمیگردد، پس انسان می بایست تمام تواناییهاي بشري خود را به کار گیرد تا به واسطه آنها بتواند در این مسیر پیروزشود،به همین علت خداوند يكى از علل پيروزى را علاوه بر توكّل بر خدا، آماده كردن نيرو معرفی نموده(مغنیه،ج‏2:ص311) و فرموده:«وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَمِنْ رِبَاطِ الْخَيْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَعَدُوَّكُمْ وَآخَرِينَ مِنْ دُونِهِمْ لَا تَعْلَمُونَهُمُ اللَّهُ يَعْلَمُهُمْ وَمَا تُنْفِقُوا مِنْ شَيْءٍ فِي سَبِيلِ اللَّهِ يُوَفَّ إِلَيْكُمْ وَأَنْتُمْ لَا تُظْلَمُونَ»« و هر چه در توان داريد از نيرو و اسبهاى آماده بسيج كنيد، تا با اين، دشمن خدا و دشمن خودتان و [دشمنان‌] ديگرى را جز ايشان-دشمنانی که نمیشناسید- بترسانيد. و هر چيزى در راه خدا خرج كنيد پاداشش به خود شما بازگردانيده مى‌شود و بر شما ستم نخواهد رفت »(انفال:60)؛ لذا طبق این آیه و آیات مشابه، هنگام مقاومت باید از مال خود گذشت و از آن در راستاي جهاد در راه خدا استفاده نمود. (اسدی و رجبی،1396 :ص97)

3-1-4- معرفت و بصیرت

حیات بشر و زندگی مادی و معنوی او بستگی به شناخت دارد زیرا تا شناخت محقق نشود، شناخت هدف و رسیدن به آن ممکن نخواهد بود(صدر،1379:ص43) بنابراین مهمترین چیزی که میتواند حالت مقاومت را در انسان پدید آورد، شناخت ومعرفت نسبت به کار و امری است که میبایست در آن استقامت ورزد و پایداری کند، زیرا انسان تا زمانی که به امری شناخت نداشته باشد و ارزش و حکمت آن را نداند،گرایشی به آن امر پیدا نکرده و طالب آن نخواهد بود و در حقیقت،هنگامی که انسان نسبت به ارزش امری شناخت پیدا کرد، نسبت به آن اشتیاق یافته و انگیزهایی در حوزه عقل نظری او فراهم می آید که او را به تصدیق و عزم بر آن واداشته تا بر جزم خویش دست یابد؛ از همین رو خداوند متعال ابتداءً به تبیین ناپایدای دنیا و لذتهای کاذب آن اشاره کرده و سپس انسان را به مقاومت و پایداری در ارزشهای دینی و معنوی دعوت کرده است(احمدی،1397:ص7)؛ چنانچه قرآن کریم میفرماید:«إِذْ يُغَشِّيكُمُ النُّعَاسَ أَمَنَةً مِنْهُ وَيُنَزِّلُ عَلَيْكُمْ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً لِيُطَهِّرَكُمْ بِهِ وَيُذْهِبَ عَنْكُمْ رِجْزَ الشَّيْطَانِ وَلِيَرْبِطَ عَلَى قُلُوبِكُمْ وَيُثَبِّتَ بِهِ الْأَقْدَامَ »«(به ياد آوريد)هنگامى را كه (خدا) خواب سبك آرامش بخشى كه از جانب او بود برشما مسلط ساخت و از آسمان بارانى بر شما فرو ريزانيد تا شما را با آن پاك گرداند و وسوسۀ شيطان را از شما بزدايد و دلهايتان را محكم کند و گامهايتان را به وسیلۀآن استوار سازد»(سورۀ انفال: آیۀ 11)

4-1-4- ایستادگیبراوامرونواهی

وقتی انسان مقصد و راه را شناخت، آن را پذیرفت و به آن ایمان آورد، میبایست تادر این راه بر اساس روشی گام بردارد که پروردگار جهانیان تعیین کرده است.

این همان چیزی است که از آن به عنوان دین اسلام یاد میشود و از آدم(ع) تاخاتم(ص) همه پیامبران در قالب شیوه ها و سبک های زندگی یعنی مناهج و شرایع، به آن دعوت کرده اند؛ پس مقاومت و پایداری در اصول دین که مأموریت پیامبر(ص) در ابلاغ رسالات الهی است، از مهمترین اصولی میباشد که در استقامت حقیقی لازم و ضروری قلمداد میشود و باید بدان توجه و اهتمام ورزید؛ زیرا چنین مقاومتی است که موفقیت آمیز خواهد بود و انسان را در دین و آخرت به پیروزی و رستگاری میرساند(احمدی،1397:ص8)؛ در همین راستا امام علی(علیه السلام) میفرماید: «مَنِ اسْتَقَامَ فَإِلَى الْجَنَّةِ وَ مَنْ زَلَّ فَإِلَى النَّارِ»«هر کس كه ايستادگى كند، ره به بهشت برد و هر كه بلغزد، به دوزخ افُتد»(نهج البلاغه: خطبۀ 119 )

آری اگر انسان میخواهد تا دنیایی با آرامش و آخرتی سعادتمند و مطمئن در انتظارش باشد، میبایست تا با مقاومت در انجام واجبات و ترک محرمات، خود را در برابر حربه های شیطان بیمه کند.

2-4-ارکان اختصاصی مقاومت :

در مقاومت عمومی جهت ظهور حضرت حجه(عج)، علاوه برارکان عمومی، ارکان خصوصی هم لازم الاجراء میباشند،که به اختصار به بیان برخی از آنها میپردازیم:

1-2-4-آگاهی از دستاوردهای عصر ظهور

آگاهی از دستاوردهای عصر ظهور یکی دیگر از ارکان مقاومت عمومی میباشد و دانستن آنها نوید بخش فرج مهدي آل محمد (ص) است، زیرا منتظران را براي برنامه ریزی مناسب و درك ظهور و کسب قابلیت همراهی و حضور در کنار معصوم (ع) مهیاتر خواهد کرد. برخی از این دستاوردها عبارتند از:

امنیّتعمومی

خداوند متعال در قرآن فرموده:«وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِي الْأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَلَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِينَهُمُ الَّذِي ارْتَضَى لَهُمْ وَلَيُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْنًا »«خدا به کسانی از شما که ایمان آورده اند... وعده داده که به یقین در روي زمین، ایشان را خلیفه(و حاکم) گرداند... و پس  از اینکه در ترس و نگرانی قرار داشتند، امنیّت و آرامش را به ایشان عطا فرما»( نور: 55) برهمین اساس در حاکمیت امام مهدی(عج) که دوران فراگیري همه خوبی ها درهمه عرصه هاي زندگی است، امنیّت که از بزرگترین نعمت هاي الهی و از عالی ترین آرزوهاي انسان است، به دست می آید.

وقتی مردم از عقیده و مرامی واحد پیروي کنند و در روابط اجتماعی خود به اصول بلند اخلاقی پاي بند باشند و عدالت درتمام مویرگهاي حیات فردي و جمعی بشر جاري گردد، بهانه اي براي ناامنی و ترس در هیچ بخشی از زندگی باقی نمی ماند.در جامعه اي که هر کسی به حقوق الهی و انسانی خود می رسد و با تجاوز و حق کُشی گرچه در طبقه حاکمان و در کمترین مقدار آن باشد برخورد قانونی می شود، امنیّت عمومی و اجتماعی شکل می گیرد. (حائری پور،1392:ص 176)

گسترش عدالت قضایی

در رأس برنامه هاي حکومتی امام مهدي(عج)در سطح جامعه، اجراي عدالت در همه بخش ها از جمله بخش قضاوت است و این همان بخشی است که بیشترین ظلم ها و حق کشی ها در آن شده است. قضاوت امام زمان(ع)بین مردم، نسبت به قضاوت اجداد پاکش ،امتیاز خاصی دارد و آن امتیاز ،این است که او با علم و اطلاعش از حوادث، حکم می دهد و منتظر شهادت شهود و دلایلی که ادعا را ثابت می کند نخواهد بود زیراممکن است مدعی ،دلایلی برای اثبات ادعایش پیدا نکند و یا نتواند دروغ بودن ادعاهای ظالم را ثابت کند بنابراین امام معصوم طبق علم شخصی اش، نسبت به قضایا حکم میدهد و زمین را پر از عدل و داد می کند. (قزوینی،1387:ص488)  امام رضا (ع) در توصیف امام مهدي (عج) و دوران ظهورش فرمود:«فَاِذا خَرَجَ اَشْرَقَتِ الارْضُ بِنُورِ رَبِّها وَ وَضَعَ میزانَ الْعَدْلِ بَینَ النّاسِ فَلا یظْلِمُ اَحَدٌ اَحَداً »«وقتی او قیام کند زمین به نور پروردگار روشن گردد و آن حضرت ترازوي عدالت در میان خلق نهد پس (چنان عدالت را جاري کند که) هیچ کس بر دیگري ظلم و ستم روا ندارد»(مجلسی،ج 52:ص321 ) از این روایت دانسته می شود که عدالت قضایی حضرت چنان گسترده و دقیق است که راه را بر ظالمان و سودجویان می بنددو از تکرار ظلم و ستم و عادي شدن تجاوز به حق دیگران، جلوگیري می کند.

گسترش عدالت اجتماعی

 در حکومت دادگستر بزرگ عالم، براي سامان بخشی اجتماع، برنامه هایی بر اساس تعالیم قرآن و سنّت اهل بیت علیهم السلام در نظر گرفته شده است که به سبب اجراي آنها محیط زندگی، زمینه اي آماده براي رشد و تعالی افراد خواهد بود. در جهانی که تحت حاکمیت الهی است خوبی ها ترویج می شود و از بدي ها نهی می گردد و با بدکاران برخورد قانونی می شود و نیز حقوق اجتماعی افراد به مساوات پرداخت می شود و عدالت اجتماعی به معنی واقعی آن پیاده می گردد.(حائری پور،1392:ص 161 )

2-2-4- اﻧﺘﻘﺎل ﻋﻤﻠﯽ ارزﺷﻬﺎي ﻧﺎب ﻣﻬﺪوي

یکی از ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ارکان خصوصی ﺣﻮزه مقاومت، اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ارزﺷـﯽ و ﮐﺎرﺑﺮدي ﺑﻪ اﻓﺮاد و ﺧﺎﻧﻮاده و ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ ﺗﺎ در ﭘﺮﺗﻮ ﺗﺮوﯾﺞ اﯾﻦ ارزﺷـﻬﺎ ﺑﺘﻮان ﺗﺤﻮﻟﯽ در ﺧﻮر ﺗﻮﺟﻪ در ﺧﺎﻧﻮاده و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷـﯿﻌﯽ اﯾﺠﺎد ﮐﺮد. ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻗﺮآن و اﻫﻞ ﺑﯿﺖ ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﻧﺸـﺮ اﯾﻦ ﻣﻌﺎرف ﻧﺎب را در ﺷـﯿﻮه ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ آﻣﻮزﺷـﯽ ﻧﻈﯿﺮ ﮐﻼﺳـﻬﺎ، ﮐﻨﻔﺮاﻧﺴـﻬﺎ و ﻧﻮﺷـﺘﻦ ﮐﺘﺐ و ﻣﻘﺎﻻت ﺧﻼﺻﻪ ﮐﺮد، ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎﯾﺪ از روش ﻋﻤﻠﯽ ﺗﺮوﯾﺞ ﻋﻠﻮم ﻣﻬﺪوي استفاده نموده و ﻫﻤﭽﻮن اﻧﺒﯿﺎ و اﻣﺎﻣﺎن و اوﻟﯿﺎي اﻟﻬﯽ اﯾﻦ ﺳﺒﮏ زﻧﺪﮔﯽ را ﻋﻤﻼ در ﻓﻀﺎي زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮد ﺟﺎري نماییم. (ملایی،1395،سبک زندگی منتظرانه:ص76)

اﻣﺎم ﺻﺎدقﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪ ﻫﺸﺪار ﻗﺮآﻧﯽ«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لِمَ تَقُولُونَ مَا لَا تَفْعَلُونَ »(صف :2) ﻓﺮﻣﻮد:«ﮐﻮﻧﻮا دﻋﺎه إﻟﯽ أﻧﻔﺴـﮑﻢ ﺑﻐﯿﺮ أﻟﺴـﻨﺘﮑﻢ و ﮐﻮﻧﻮا زﯾﻨا و ﻻ ﺗﮑﻮﻧﻮا ﺷـﯿﻨا»«ﻣﺮدم را ﺑـﺎ ﻏﯿﺮ از زﺑـﺎن ﺑﻪ آﯾﯿﻦ ﺧﻮد دﻋﻮت ﮐﻨﯿـﺪ وزﯾﻨﺖ ﻣﺎ ﺑﺎﺷﯿﺪ و ﻧﻨﮓ ﻣﺎ ﻧﺒﺎﺷﯿﺪ»(کلینی،1369،کاﻓﯽ، ج 2: ص 77).

3-2-4-ﻇﻠﻢ ﺳﺘﯿﺰي در ﻗﺎﻟﺒﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ

اﻧﺴـﺎن ﻣﻨﺘﻈﺮ اﻣـﺎم زﻣـﺎن،ﻣﯽ داﻧـﺪ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﻣﻮاﻧﻊ اﺻـﻠﯽ ﻋـﺪم ﺗﺮﺑﯿﺖ و رﺷـﺪ اﻓﺮاد، ﺟﺎﻣﻌﻪ آﻟﻮده ﺑﻪ ﻇﻠﻢ و ﺳـﺘﻢ اﺳﺖ و ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺑﺴﺘﺮ ﺑﺮاي رﺳـﯿﺪن ﺑﻪ ﮐﻤﺎل، ﻓﻀﺎي آﮐﻨـﺪه از ﻋﺪاﻟﺖ و ﻣﻌﻨﻮﯾﺖ اﺳﺖ؛ از اﯾﻦ رو ﻫﻤﻮاره در آرزوي زﻣﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺎﺋﻢ آل ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ ﻇﻬﻮر ﺧﻮد وﻋﺪه اﻟﻬﯽ را ﻣﺤﻘﻖ و زﻣﯿﻦ را ﻣﻤﻠﻮ از ﻗﺴـﻂ و ﻋـﺪل ﻧﻤﺎﯾـﺪ؛ اﮔﺮ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع در زﻧـﺪﮔﯽ وي ﻧﻬـﺎدﯾﻨﻪ ﺷﻮد، ﻇﻠﻢ ﺳﺘﯿﺰي و ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻇﺎﻟﻤﺎن و زورﮔﻮﯾﺎن ﻗﻄﻌا ﯾﮑﯽ از اقدامات وي در زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد(ملایی،1395:ص 88).

در دین اسلام،تاکیدهای فراوانی مبنی بر لزوم مبارزه با هرگونه فساد اخلاقی–سیاسی-اجتماعی وارد شده است. شارع مقدس این حساسیت حکیمانه را در قالب تقنین به صورت «امربه معروف و نهی از منکر» و وظیفه شرعی و همگانی ابراز کرده است، اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ﻇﻠﻢ ﺳﺘﯿﺰي ﻣﯽ ﺗﻮاﻧـﺪ ﻣﺼـﺎدﯾﻖ ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ که ﻣﺒـﺎرزه ﺑﺎ ﻇﻠﻢ ﺑﻪ ﻧﻔﺲ ﺗﺎ اﻣﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﺮوف و ﻧﻬﯽ از ﻣﻨﮑﺮ ﺑﺮﺧﯽ از ﺑـﺎرزﺗﺮﯾﻦ ﺟﻠﻮه ﻫﺎي آن اﺳﺖ(علیزاده،1385:ص121)؛ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﯾﮑﯽ از ارکان مقاومت عمومی، اﻗـﺪام ﻋﻤﻠﯽ ﻓﺮد و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻨﺘﻈﺮ در اﻣﺮ ﺑﻪ ﻧﯿﮑﯽ ﻫﺎ و ﻧﻬﯽ از ﺑـﺪﯾﻬﺎﺳﺖ ﮐﻤﺎ اﯾﻨﮑﻪ در روش زﻧـﺪﮔﯽ ﻫﻤﻪ اﻧﺒﯿﺎ و اﺋﻤﻪ و ﺻﺎﻟﺤﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ.

5- دستاوردهای مقاومت در اقبال عمومی:

مقاومت و پایداری در رویکرد همگانی به ظهور حضرت مهدی(عج)دارای ثمراتی میباشدکه برخی از آنها عبارتند از:

1-5- اﺻﻼح سبک زندگی

ﻫﻤﻪﻣـﺎﻣﺸـﮑﻼت اﺧﻼﻗﯽ، اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ، ﺧـﺎﻧﻮادﮔﯽ و اﻗﺘﺼـﺎدي زﯾـﺎدي را در اﻃﺮاف ﺧﻮد ﻣﺸﺎﻫـﺪه ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ. اﮔﺮ ﺑﻪ ﺗﺤﻠﯿـﻞ اﯾﻦ ﻣﻌﻀـﻼت ﺑﭙﺮدازﯾﻢ، ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﯾﻢ ﮐﻪ ﺑﺴـﯿﺎري از اﯾﻦ ﮔﺮﻓﺘﺎرﯾﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﻨشها، ﺳﺒﮑﻬﺎ و ﺷﯿﻮه ﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺮدد ﮐﻪ رﯾﺸﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻧﻮع ﺟﻬﺎن ﺑﯿﻨﯽ ﻣﺎدي و ﺿﺪ اﺳـﻼﻣﯽ برمی گردد و ﺣﺎﺻﻞ ﭘﺎﯾﺒﻨﺪي ﺑﻪ آن (و ﻟﻮ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻧﺎﺧﻮدآﮔﺎه) و ﻇﻬﻮر آﺳـﯿﺐ ﻫﺎي ﺳﺒـﮏ زﻧـﺪﮔﯽ ﻏﯿﺮ اﺳـﻼﻣﯽدرﺟـﺎﻣﻌﻪ اﺳـﻼﻣﯽ ﻣـﺎﺳﺖ. ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ از ﮐﻤﻨـﺪ اﯾﻦ ﻧﺎﻫﻨﺠﺎرﯾﻬـﺎ رﻫﺎﯾﯽ ﯾﺎﺑﯿﻢ، ﺑﺎﯾﺪ در ﺳـﺒﮏ زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮد ﺗﺠﺪﯾﺪ ﻧﻈﺮ ﮐﺮده و آن را ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺒﺎﻧﯽ درﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﺎﻧـﺎ دﯾﻦ و ﺑﺮﻧـﺎﻣﻪ اﻟﻬﯽ اﺳﺖ، ﺗـﺪوﯾﻦ ﻧﻤـﺎﯾﯿﻢ. ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﻪ ﻓﺮﻣـﻮده امامﻋﻠﯽ(ع):«اﻟﺪﯾﻦ ﯾﻌﺼﻢ»«دﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺼﻮﻧﯿﺖ ﻣﯽ ﺑﺨﺸﺪ»(تمیمی آمدي، 1366:ص17).

 ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﺪاﻧﯿﻢ ﺳـﺒﮑﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺳـﻌﺎدت دﻧﯿﻮي و اﺧﺮوي ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪ دین ﺑﺎﺷﺪ و اﺳـﺎس دﯾﻦ ﺑﺮ اﻣـﺎﻣﺖ اﺳـﺘﻮار اﺳﺖ. اﯾﻦ ﺑـﺪان ﺟﻬﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ دﯾﻦ، ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺳـﻌﺎدت ﺑﺨﺶ ﺑﺮاي ﺑﺸـﺮﯾﺖ اﺳﺖ، ﻟﮑﻦ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﻋﻤﻞ ﻧﺸـﺪه و در ﺟﺮﯾﺎن زﻧـﺪﮔﯽ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﻗﺮار ﻧﮕﯿﺮد ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺧﻮﯾﺶ را ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻧﺸﺎن دﻫﺪ. اﻣﺎم ﻫﻤﺎن ﮐﺴـﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﺄﺳﯿﺲ ﺣﮑﻮﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ و ﺑﺎ ﮐﺴﺐ ﻗﺪرت ﺿﻤﺎن اﺟﺮاﯾﯽ دﯾﻦ را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و از ﻫﻤﯿﻦ روﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺘﻈـﺎر ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻋـﺪل ﻣﻬـﺪوي، اﻧﺘﻈﺎر ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ و ﺟﺮﯾﺎن دﯾﻦ در ﻣﺘﻦ ﺑﺸـﺮ اﺳﺖ، اﻣﺎ ﻫﻤﯿﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎ ﺧﻮد ﻟﻮازﻣﯽ را ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه دارد و از ﺟﻤﻠﻪ آن ﺳـﺮﻟﻮﺣﻪ ﻗﺮار دادن ﺗﻘﻮاي اﻟﻬﯽ و ﺗﺨﻠﻖ ﺑﻪ دﺳـﺘﻮرات اﻟﻬﯽ ﻓﺮد وﺟـﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺧﻮد، ﺑـﺎﻋﺚ ﺗﻐﯿﯿﺮ در ﺳـﺒﮏ زﻧـﺪﮔﯽ و ﺑﻬﺒﻮد ﻣﺴﺎﺋـﻞ زﻧـﺪﮔﯽ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺷـﺪ. از ﻫﻤﯿﻦ روﺳﺖ ﮐﻪ اﺋﻤﻪﻣﻌﺼﻮﻣﯿﻦ ﺗﻘﻮاي اﻟﻬﯽ و اﺧﻼق را از وﻇﺎﯾﻒ ﻣﻨﺘﻈﺮان اﻣﺎم زﻣﺎن ﺷﻤﺮده اند.

 ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻄﻠﺐ اﯾﻨﮑﻪ ﮔﻤﺎن ﻣﺎ ﺑﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻓﺮج و ﮔﺸﺎﯾﺶ ﺷـﯿﻌﯿﺎن ﭘﺲ از ﻇﻬﻮر ﻣﻬﺪي ﻣﻮﻋﻮد (عج)ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑﻮد اﺷـﺘﺒﺎه ﺑﻮده و ﻧﺎﺷـﯽ از ﺑﺮداﺷﺖ ﻧـﺎدرﺳﺖ ﻣـﺎ از ﻓﺮج و ﺗﻨﺰل دادن آن در ﺣـﺪ رﻓـﺎه و آﺳﺎﯾﺶ اﺳﺖ. ﺷـﻨﺎﺧﺖ اﻣﺎم ﻋﺼـﺮ و ﺗﻦ دادن ﺑﻪ وﻻﯾﺖ او و ﭼﺸﻢ ﺑﻪ راه ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻋﺪل او ﺑﻮدن ﺧﻮد ﺑﺨﺸـﯽ از ﻓﺮج ﻣﺎﺳﺖ (ملایی،1395:ص76).

 امام رﺿـﺎ(ع)درﺑـﺎره ﻓﺮج ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾند:«أولست تعلم أنّ انتظار الفرج من الفرج؟»«آﯾﺎ ﻧﻤﯽ داﻧﯽ ﮐﻪ در اﻧﺘﻈﺎر ﻓﺮج ﺑﻮدن ﺧﻮد، ﺟﺰﺋﯽ از ﻓﺮج و ﮔﺸﺎﯾﺶ اﺳﺖ؟»(طوسی،1411ق:ص 459)؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اصلاحﺳـﺒﮏ زﻧـﺪﮔﯽ ، آﻏﺎزي ﺑﺮﻓﺮج ﻧﻬﺎﯾﯽ او و ﻫﻤﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺷﻮق ﻇﻬﻮر دوﻟﺖ ﺣﻖ را دردل ﻣﯽﭘﺮوراﻧﻨـﺪ. ﻫﻤﻪ ﻣﻨﺘﻈﺮان ﻣﻮﻋﻮد ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﺪاﻧﻨـﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ روش از زﻧﺪﮔﯽاﮔﺮﭼﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑـﺎ ﺳـﺨﺘﯽ ﻫـﺎﯾﯽ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎﺷـﺪ، اﻣـﺎ ﻧﺸﺎﻧﻪ اي از ﯾﮏ اﺗﻔﺎق ﺧﻮب اﺳﺖ و چون آﻧﻘـﺪر در ﻧﺰد ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻣﻮرد اﺣﺘﺮام اﺳﺖ ﮐﻪخود او راﻫﯽ ﺑﺮاي ﺧﻼﺻـﯽ از ﮔﺮﻓﺘﺎرﯾﻬﺎ ﻓﺮاﻫﻢ ﺧﻮاﻫﺪ نمود. بر همین اساس ﻫﻤﻪ ﻣﻨﺘﻈﺮان ﻇﻬﻮر اﻣﺎم زﻣﺎن ﺑﺎﯾـﺪ درك ﮐﻨﻨـﺪ ﮐﻪ ﺗﺮس از ﺳـﺨﺘﯿﻬﺎ ﻧﺒﺎﯾـﺪ ﻣﺎﻧﻊ از اﻟﺘﺰام ﺑﻪ ﻟﻮازم اﻧﺘﻈﺎر ﺷﻮد؛ ﭼﺮا ﮐﻪ در وﺟﻮد آدﻣﯽ، ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﻫﺎﯾﯽ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺟﺰ در ﻣﻮﻗﻌﯿﺘﻬﺎﯾﯽ ﻧﻈﯿﺮ ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﺳـﺨﺘﯿﻬﺎ و ﻣﺸﮑﻼت، ﻇﻬﻮر ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ وبدون مقاومت و ایستادگی ﺷﮑﻮﻓﺎ ﻧﻤﯽﺷﻮد.( شرفی،1382:ص7)

2-5-ﺗﻼش و ﭘﻮﯾﺎﯾﯽ ﻫﺪﻓﻤﻨﺪ

زﻧـﺪﮔﯽ اﻧﺴﺎن ﺟﺰ ﺑﺎ ﻫـﺪف و ﺣﺮﮐﺖ و ﺗﻼش و مقاومت و صبر بر مشکلات در جهت نیل به مطلوب ﻣﻌﻨﺎ ﻧﻤﯽ ﯾﺎﺑﺪ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ اﻧﺪﯾﺸـﻤﻨﺪان آنرا«ﭘﻮﯾﺎﯾﯽ ﻣﻌﻄﻮف ﺑﻪ ﻫـﺪف» می نامند(ملایی،1395:ص 87).

 اگر پویایی معطوف به هدف،در دوران انتظاربه همراه مقاومت باشد دارای آثار تربیتی ارزشمندی خواهد بود از جمله:اﻟﻒ. ﺑﻪ ﺟﺮﯾﺎن اﻓﺘﺎدن ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻧﻬﻔﺘﻪ و ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﻫﺎي راﮐﺪ اﻧﺴﺎن در ﭘﺮﺗﻮ مقاومت؛  ب. ﭘﺎﻻﯾﺶ درون و ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺧﻠﻮص رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﺟﻬﺖ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺷﺪن دوران ﻏﯿﺒﺖ؛  ج. ﻣﻌﻨﺎ ﯾﺎﻓﺘﻦ زﻧـﺪﮔﯽ در ﭘﺮﺗﻮ ﭘﻮﯾﺎﯾﯽ ﻣﻌﻄﻮف ﺑﻪ ﻫـﺪف، ﺑﺎ ﻧﮕﺎه ﺗﻄﺒﯿﻘﯽ ﺑﻪ زﻧـﺪﮔﯽ ﺑـﺪون ﻫﺪف و ﻓﺮﺟﺎم آن ﮐﻪ ﺗﻬﯽ ﺷﺪن ازدرون و روزﻣﺮﮔﯽ اﺳﺖ؛  د.رﺷﺪ ﻗﺪرت مقاومت و ﺗﺤﻤﻞ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﺎﻣﻼﯾﻤﺎت و ﺗﻨﮕﻨﺎﻫﺎ ﺑﻪ ﺟﻬﺖ ﻗﺪاﺳﺖ و ﻋﻈﻤﺖ ﻫﺪف ﮐﻪ در اﻧﺘﻈﺎر ﺣﻀﺮت ﻣﻌﻨﺎ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ؛  ه. ﻓﺮاﺗﺮ رﻓﺘﻦ از ﻣﺮز اﻧﺴﺎن ﻣﺘﻌﺎدل و رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﻧﺴﺎن ﻣﺘﻌﺎﻟﯽ.(شرفی،1382:ص6)

3-5- ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺳﺎزي اﻧﺘﻈﺎر ﻇﺎﻫﺮي ﺑﻪ اﻧﺘﻈﺎر واﻗﻌﯽ

خداوند سبحان زمانی منجی موعود را به جامعه بشری عرضه خواهد کرد که دلهای منتظران لبریز از تقاضای واقعی باشد(علیزاده،1385:ص129). ﺑﺴـﻨﺪه ﮐﺮدن اﯾﻤﺎن و اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ ﻣﻬـﺪوﯾﺖ در ﻗﻠﺐ و ﻋﺪم ﻋﯿﻨﯽ ﺳﺎزي و ﺗﻨﻈﯿﻢ رﻓﺘﺎرﻫﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس آن، ﻣﺨﺎﻟﻒ آﻣﻮزه ﻫﺎي ﻗﺮآﻧﯽ و ﺣـﺪﯾﺜﯽ اﺳﺖ، زﯾﺮا در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻗﺮآن ﻫﻤﻮاره رﻓﺘﺎردرﮐﻨﺎر ﺑﺎور ﻗﺮارداده ﺷـﺪه و ﻏﺎﻟﺒا ﻫﺮ ﺟﺎ ﮐﻪ از اﯾﻤﺎن ﻧﺎم ﺑﺮده ﺷﺪه ﻋﻤﻞ ﻧﯿﺰدرﮐﻨـﺎر آن آﻣـﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ «إن اﻟﱠﺬﯾﻦ آﻣﻨﻮا و ﻋﻤﻠﻮا اﻟﺼﺎﻟِﺤﺎت...»(بقره:277) وﻣﻌﺼﻮﻣﯿﻦ ﻧﯿﺰﺑﺎرﻫـﺎﺑﺮﻫﻤﺮاﻫﯽاﯾﻦدوﺑـﺎﻫﻢﺗﺄﮐﯿـﺪﮐﺮده اند«الایمان ﻋﻤﻞ ﮐﻠﻪ و اﻟْﻘﻮل ﺑَﻌﺾ ذﻟِﮏاﻟْﻌمل»«اﯾﻤﺎن ﺗﻤﺎﻣﺶ ﻋﻤﻞ اﺳﺖ و ﺳـﺨﻦ از آن ﻓﻘﻂ ﺑﺨﺸﯽ ازآن ﻋﻤـﻞ اﺳﺖ»(کلینی ،1369ش :ج2، ص34) همچنین خداوند در آیات مقاومت فرموده:«إِنَّ الَّذِينَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا » (فصلت:30) و«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّلَاه»(بقره:153) بنابراین همانگونه که ﺷـﺮط ﮔـﺬر از اﯾﻤﺎن ﻇﺎﻫﺮي و رﺳـﯿﺪن ﺑﻪ اﯾﻤﺎن واﻗﻌﯽ، عمل و مقاومت و پایداریست در ﻣﻮرد اﻧﺘﻈـﺎر ﻫﻢ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻌﯿـﺎر را ﻣﯽ ﺗﻮان ﻗﺮار داد و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺮاي ﻣﺆﻣﻨـﺎن و ﺷـﯿﻌﯿﺎن اﻣـﺎم زﻣﺎن ﺗﻨﻬﺎ ادﻋﺎي اﻧﺘﻈﺎر ﻇﻬﻮر ﺑﺮاي ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ در زﻣﺮه ﻣﻨﺘﻈﺮان واقعیﮐﺎﻓﯽ ﻧﯿﺴﺖ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮاي اﺛﺒـﺎت ﺻـﺪاﻗﺖ در اﯾﻦ ادﻋـﺎ ﺑﺎﯾـﺪ اﻋﻤـﺎل ﻣﻨـﺎﺳﺐ ﺑـﺎ اﻧﺘﻈـﺎر ﻣﻮﻋﻮد را اﻧﺠـﺎم دهند و ﻓﺮﻫﻨﮓ اﻧﺘﻈﺎر را در زﻧﺪﮔﯽ ﻓﺮدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺧﻮد ﺟﺎري نمایند و در این راه از مشکلات نهراسند و تا حد توان، مقاومت کرده و به ندای حق لبیک گویند.

4-5- زمینه سازي براي ظهور

یکی دیگر از آثار مقاومت در اقبال عمومی، آماده نمودن زمینه هاي مردمی ظهور است. همه شیفتگان دستیابی به کمال انسانی، در انتظار موعود نجات بخشی هستند که جامعه بشریت را از غل و زنجیر ظلم وجهل خلاصی بخشیده و راه رشد را برایشان هموار سازد؛ اما در جاي خود ثابت شده است که ظهور منجی عالم بشریت علاوه بر تأییدات الهی، نیازمند بسترهاي اجتماعی زمینه هاي مردمی می باشد ودلایل فراوانی هم وجود دارد که روش غلط زندگی اجتماعی انسانها از مهمترین عواملی است که مانع ظهور امام شده است(ملایی،1395؛ص68) . امام زمان (عج) فرمود:«فَمَا یُحْبَسُ عَنْهُمْ مُشَاهَدَتُنَا إِلَّا لِمَا یَتَّصِلُ بِنَا مِمَّا نَکْرَهُهُ»«چیزي جز اعمال ناپسندشان که به ما می رسد، ما را از آنها حبس ننموده است»(راوندي،1409ق، ج2:ص903)؛ لذا از همین روست که دائماً این سخن حضرت بقیه الله را به ما گوشزد کرده اندکه:«فَلیَعْمَل کُلُّ امْرِئٍ مِنْکُمْ مَا یَقْرُبُ بِهِ مِنْ مَحَبَّتِنَا وَ یَتَجَنَّب مَا یُدْنِیهِ مِنْ کَرَاهِیَتِنَا وَ سَخَطِنَا؛ (هر یک از شما باید عملی که مایه نزدیکی به محبت ماست انجام داده و از هر آنچه که باعث ناخوشنودي و خشم ما می شود دوري گزیند»(طبرسی،1403ق،ج2: ص 498).

به بیان دیگر رمز ظهور، مزین شدن به مدال«عملوا الصالحات»و مفتخر شدن به « عبادي الصالحون» است که در سایه مقاومت امکان پذیر خواهد بودو از همین روست که در آیات مهدوي به این رمز اشاره شده که:«وَعَدَ اللَّهُ الَّذینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَیَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِی الْأَرْضِ کَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذینَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَ لَیُمَکِّنَنَّ لَهُمْ دینَهُمُ الَّذِي ارْتَضی لَهُمْ وَ لَیُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِخَوْفِهِمْ أَمْناً یَعْبُدُونَنی لا یُشْرِکُونَ بی شَیْئاً وَ مَنْ کَفَرَ بَعْدَ ذلِکَ فَأُولئِکَ هُمُ الْفاسِقُون»«خدا به کسانی از شما که ایمان آورده و کارهاي شایسته کرده اند، وعده داده است که حتماً آنان را در این سرزمین جانشین [خود] قرار دهد همان گونه که کسانی را که پیش از آنان بودند جانشین [خود] قرار داد، و آن دینی را که برایشان پسندیده است به سودشان مستقر کند، و بیمشان را به ایمنی مبدل گرداند، [تا] مرا عبادت کنند و چیزي را با من شریک نگردانند، و هر کس پس از آن به کفر گراید آنانند که نافرمانند»(نور: 55)و نیز فرمود:«وَ لَقَدْ کَتَبْنا فِی الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّکْرِ أَنَّ الْأَرْضَ یَرِثُها عِبادِيَ الصَّالِحُونَ»«و در زبور پس از تورات نوشتیم که زمین را بندگان شایسته ما به ارث خواهند برد»(انبیاء: 105).

 این صلاحی که در حوزه عمل و رفتار، این قدر مورد تأکید آیات قرار گرفته نشان گر آن است که اگر ما روش صالحان را برگزینیم، صداقت خویش را در پذیرش ولایت مهدوي به خداوند جهانیان ثابت نموده و اذن الهی بر ظهور ولی الله الاعظم را دریافت خواهیم نمود، چرا که این شیوه، خود به خود یاران مورد نیاز قیام قائم را نیز فراهم می کندو به همین دلیل است که امام صادق علیه السلام فرمود:«مَنْ سَرَّهُ أَنْ یَکُونَ مِنْ أَصْحَابِ الْقَائِمِ فَلْیَنْتَظِر»«کسی که دوست دارد از یاران حضرت قائم باشد باید منتظر باشد»(نعمانی ،1397ق:ص200) زیرا« انتظار» با نشستن و دست روي دست گذاشتن، نمی سازد و به کارها و تلاش هاي منتظر جهت خاصّی می بخشد(ملایی،1395؛ص70).

بنابراین انتظار، در منتظر، حرکتی هدف دار پدید می آورد و هر چه منتظر، به حقیقت انتظار، نزدیک تر شود سرعت حرکت او به سوي مقصد بیشتر خواهد شد. در پرتو انتظار، آدمی از خود محوري رهایی می یابد و خود را جزئی از جامعه اسلامی می بیند؛ بنابراین می کوشد تا جامعه را در حد توان خود به صلاح و درستی نزدیک کند و وقتی جامعه اي از عناصري این چنین با هویّت تشکیل یابد، اجتماعی در جهت ترویج فضیلت ها پدید می آید و حرکت عمومی به سوي اقامه خوبی ها، شکل می گیرد و در چنین محیطی که محیط صلاح و سازندگی و فضاي امیدبخشی و نشاط و عرصه تلاش وهمیاري و همکاري است، زمینه رشد باورهاي دینی و بینش عمیق مهدوي در افراد جامعه پدید می آید و منتظران، که به برکت انتظار، در فساد محیط حل نشده اند و هویّت دینی و مرزهاي اعتقادي خود را حفظ کرده اند، در برابر سختی ها ومشکلات دوران انتظار مقاومت می کنند و به امید تحقق وعده حتمی الهی بلاها را به جان می خرند و لحظه ای گرفتار سستی و یا ناامیدي نمی شوند.(حائری پور،1392:ص 114)

ازآنجایی که هر پدیده اي در جهان با فراهم آمدن شرائط و زمینه هاي آن به وجود می آید و بدون تحقق زمینه ها امکان وجود براي هیچ موجودي نخواهد بود لذاهر انقلاب و رویداد اجتماعی نیز به زمینه ها و شرایط آن بستگی دارد و قیام و انقلاب جهانی امام مهدي (عج) نیز پیرو همین اصل است که در راستای تحقق زمینه های ظهورش باید اقدامات گوناگون فردی و اجتماعی را انجام دادکه برخی از آنها عبارتند از:

1-4-5-ﺧﻮدﺳﺎزي

از ﻣﻬﻤـﺘﺮﯾﻦ اقدامات ﻓﺮدي ﮐﻪ در ﻫﺮ ﻣﻨﺘﻈﺮ اﻣـﺎم ﻋﺼـﺮ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻣﺸﺎﻫـﺪه ﮐﺮد، ﺗﻼش در ﺗﻬـﺬﯾﺐ ﻧﻔﺲ و ﮐﺴـﺐ ﺻﻔﺎت ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه و زدودن ﻋﯿﺒﻬﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در روﻧﺪ زﻣﯿﻨﻪ ﺳﺎزي ﺑﺮاي ﻇﻬﻮر اﻣﺎم زﻣﺎن ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺑﺴﺰاﯾﯽ دارد. ﻣﻮﺿﻮع اﺻﻼح ﻧﻔﺲ از آن ﺟﻬﺖ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﻘـﺎم واﻗﻊ ﺗﺎ ﺷـﺨﺺ ﺧﻮد را اﺻـﻼح ﻧﮑﻨـﺪ ﻗﺎدر ﺑﻪ اﺻـﻼح دﯾﮕﺮان ﻧﺨﻮاﻫـﺪ ﺑﻮد ﮐﻤﺎ اﯾﻨﮑﻪ اﻣﯿﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ(ع) ﻓﺮﻣﻮد:«ﮐﯿْﻒ ﯾﺼـلح ﻏﯿﺮه ﻣﻦ ﻟﺎ ﯾﺼـﻠِﺢ نفسه»«چگونه کسی که خودش را اصلاح نمیکند دیگران را اصلاح میکند؟»(تمیمی آمدي،1366:ص517).

ﯾـﮏ اﻧﺴﺎن ﻣﻨﺘﻈﺮﻇﻬﻮرﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﺣﻖ و ﻋـﺪاﻟﺖ،ﮐﻪ ﺷﻮق ﺑﺮﭼﯿـﺪه ﺷـﺪن ﺑﺴﺎط ﻇﻠﻢ و ﺟﻮر را از دﻧﯿﺎي اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ دارد اﺑﺘـﺪا ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﺟﻬﺎد ﺑﺎ ﻧﻔﺲ خود، ﺟﺒﻬﻪ ﻇﻠﻢ و ﺑﯽ ﻋﺪاﻟﺘﯽ را در ﻫﻢ ﮐﻮﺑﺪ و اﯾﻦ ﻫﻤﺎن محاسبه نفس و ﻣﻌﻨﺎی ﺟﻬﺎدي از اﻧﺘﻈﺎر ﻓﺮج اﺳﺖ. اﻣﺎم ﻋﻠﯽ(ع) در اهمیت این نکته ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ:«مَنْ حاسَبَ نَفْسَهُ وَقَفَ عَلى عُيُوبِهِ وَ اَحاطَ بِذُنُوبِهِ، وَ اِسْتَقالَ الذُّنُوبَ وَ اَصْلَحَ الْعُيُوبَ»(تمیمی آمدی،1366:ص 236)لذا در اﯾﻦ ﻣﺴـﯿﺮ، ﺑﺪون ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ ﻧﻔﺲ ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﮐﺸـﻒ ﻋﯿﻮب و رﻓﻊ آن ﭘﺮداﺧﺘﻪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﻪ زﻣﺮه ﯾـﺎوران و اﻫـﻞ اﻣﺎم زﻣﺎن وارد ﺷـﺪ و ﻫﻤﯿﻦ اﺻﻞ ﻗﻄﻌﯽ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ در رﻓﺘﺎر ﻣﻨﺘﻈﺮان ﻇﻬﻮر، ﻧﻮﻋﯽ ﻣﺮاﻗﺒﻪ و ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ در اﻋﻤـﺎﻟشان ﻣﺸﺎﻫـﺪه ﺷﻮد. (ملایی،1395:ص 123)

قرآن کریم می فرماید:«وقُلْ اِعْمَلُوا فَسَیرَي اللّهُ عَمَلَکُمْ وَ رَسُولُهُ وَالْمُؤْمِنُونَ»«اي پیامبر به مردم) بگو عمل کنید که خداوند و پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و مؤمنان، کارهاي شما را می بینند»(سوره توبه، آیه 105) در روایات آمده است که مراد از« مؤمنون » در این آیه شریفه، امامان معصوم علیهم السلام هستند. (کلینی،1401ق: ج 1، باب عرض الاعمال،ص 171) بنابراین، اعمال مردم به نظر امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف می رسد. و آن بزرگوار از پس پرده غیبت، شاهد و ناظر کارها است. (حائری پور،1392:ص81) این حقیقت اثر تربیتی بزرگی دارد و شیعیان را به اصلاح کارهاي خود وامی دارد و از این که در برابر حجّت خدا به زشتی ها و گناهان آلوده شوند باز می دارد. البته به هر اندازه توجه انسان به این امر، بیشتر باشد، دوری از گناهان در گفتار و رفتار او آشکارتر می گردد.

2-4-5- دﻋﻮت و اﯾﺠﺎد رﻏﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﻮي اﻣﺎم زﻣﺎن

از جمله اقدامات در زمینه سازی برای ظهورکه به واسطه آن میتوان ﺷﻮق ﻋﻤﻮﻣﯽﺑﻪ ظهورﺣﻀﺮت ﻣﻬﺪي (عج)راﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺖ ،دﻋﻮت ﻣﺮدم ﺑﻪ ﺳـﻤﺖ اﻣﺎم زﻣﺎن و ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪاو میباشد. اﯾﻦ ﺟﻠﺐ ﺗﻮﺟﻪ ﻋﻤﻮﻣﯽ از راﻫﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺻﻮرت ﮔﯿﺮد؛ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﯽﺗﻮان در زﻣﺎﻧﻬﺎي ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺣﻀـﺮت ﻣﻬﺪي ﻣﺎﻧﻨـﺪ روز ﺟﻤﻌﻪ، ﻧﯿﻤﻪ ﺷـﻌﺒﺎن و ... ﺑﺮﻧـﺎﻣﻪ ﻫـﺎي وﯾﮋه ﺑﺮاي ﻋﻤﻮم ﻫﻤﺎﻧﻨـﺪ ﺑﺮﮔﺰاري ﻣﺠﺎﻟﺲ اﻣﺎم زﻣﺎﻧﯽ در ﻗﺎﻟﺒﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﻧﺸﺎط آﻓﺮﯾﻦ و ﺟﺬاب را ﺗﺪارك دﯾﺪ(ملایی،1395:ص154). اﻣﺎم ﻫﺎدي در ﺑﯿﺎن ﺧﺼﻮﺻـﯿﺖ ﻣﻤﺘﺎز ﻋﺎﻟﻤﺎن دﯾﻨﯽ در ﻋﺼﺮ ﻏﯿﺒﺖ، ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻌﯿﺎر ﻣﺬﮐﻮر ﯾﻌﻨﯽ دﻋﻮت ﺑﻪ ﺳﻮي اﻣﺎم ﻋﺼﺮ را ذﮐﺮ ﻧﻤﻮده و می ﻓﺮﻣﺎﯾﻨﺪ:«لَولا مَن يَبقى بَعدَ غَيبَةِ قائمِنا عليه ‏السلام مِنَ العُلَماءِ الدّاعينَ إلَيهِ ، و الدالّينَ عَلَيهِ،...لَما بَقِيَ أحَدٌ إلاّ ارتَدَّ عَن دین الله»«اﮔﺮ ﺑﻌﺪ از ﻏﯿﺒﺖاﻣـﺎم ﻗﺎﺋﻢ ﻋﺎﻟﻤﺎﻧﯽ ﻧﺒﻮدﻧـﺪ ﮐﻪ دﻋﻮت ﮐﻨﻨـﺪه ﺑﻪ ﺳﻮي او ﺑﻮده و ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﺳﻮي او راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧـﺪ، ﻫﻤﻪ ﻣﺮدم از دﯾﻦ ﺧـﺪا دﺳﺖ ﮐﺸﯿﺪه و ﻣﺮﺗﺪ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ.»(امام ابومحمد حسن بن علی عسکري ،1409ق:ص345) ﺑـﺪﯾﻬﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﺨﺼﻮص ﻋﺎﻟﻤﺎن دﯾﻨﯽ ﻧﯿﺴﺖ، ﺑﻠﮑﻪ ﻫﺮ ﮐﺴـﯽ ﺑﻪ ﻣﯿﺰان ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﻫﺎي ﺧﻮد ﻣﯽ ﺗﻮاﻧـﺪ در اﯾﺠﺎد رﻏﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﻮي ﺣﻀـﺮت وﻟﯽ ﻋﺼـﺮ ﺳـﻬﻤﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺣﺘﯽ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﯾﮏ ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ﯾﺎ ﺳﺮود ﻣﻬﺪوي در مجالس و محافل و اماکن عمومی.

5-5- ﻧﯿﻞ ﺑﻪ درﺟﺎت ﻋﺎﻟﯽ

ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ از دستاوردهای مقاومت در ﻣﺤـﻮر اﻧﺘﻈـﺎر ﻣﻮﻋﻮد را ﻣﯽ ﺗﻮان رﻫﯿـﺎﺑﯽ منتظران ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻣﻬـﺎي رﻓﯿﻊ دﻧﯿﻮي و اﺧﺮوي داﻧﺴﺖ که اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺑﺎ ﻋﻨﺎوﯾﻦ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽدراﺣﺎدﯾﺚ ﻣﻄﺮح ﺷﺪه اﺳﺖ. اﻣﺎم ﺻﺎدق(ع)ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ:«مَنِ انْتَظَرَ أَمْرَنَا وَ صَبَرَ عَلَى مَا یَرَى مِنَ الْأَذَى وَ الْخَوْفِ هُوَ غَداً فِی زُمْرَتِنَا»« در ﻓﺮداي واﭘﺴـﯿﻦ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﺤﻮر اﻧﺘﻈﺎر زﻧﺪﮔﯽ ﮐﺮده و ﺑﺎ ﺻﺒﺮ ﺧﻮﯾﺶ در ﺗﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎ اذﯾﺖ و ﺗﺮﺳﯽ ﮐﻪاﺣﯿﺎﻧا در اﯾﻦ ﻣﺴﯿﺮ ﻣﺘﻮﺟﻪ آﻧﻬﺎﺳﺖ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ،در زﻣﺮه اﻫﻞ ﺑﯿﺖ ﻣﺤﺸﻮرﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ»(کلینی، ق1401، ج 8ص 37)؛ اﻣـﺎم ﺳـﺠﺎد (ع) اﺟﺮ ﻣﻨﺘﻈﺮان اﻣـﺎم ﻋﺼـﺮ(عج)را ﻫﻤﺴﺎن ﺑﺎ ﻫﺰارﺷـﻬﯿﺪ ازﺷﻬﺪاي ﺑﺪر و اﺣﺪ ﺷـﻤﺮده و ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ:«مَنْ ثَبَتَ عَلَى مُوَالاتِنَا فِی غَیْبَهِ قَائِمِنَا أَعْطَاهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَجْرَ أَلْفِ شَهِیدٍ مِنْ شُهَدَاءِ بَدْرٍ وَ أُحُد»(صدوق،1397ق،ج  1:ص323).ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ ﺗﻤﺠﯿـﺪ از اﻫﻞاﻧﺘﻈﺎر ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ اﻣﻮر اﺧﺮوي ﻣﺤـﺪود ﻧﺸﺪه و اﺋﻤﻪ ﻣﻌﺼﻮﻣﯿﻦ ﺷﺄن و ﻣﻨﺰﻟﺖ ﻣﻨﺘﻈﺮان راﭼﻨﯿﻦ ﺗﺸﺮﯾﺢ ﮐﺮده اﻧﺪ ﮐﻪ:«إِنَّ أَهْلَ زَمَانِ غَیْبَتِهِ الْقَائِلِینَ بِإِمَامَتِهِ وَ الْمُنْتَظِرِینَ لِظُهُورِهِ أَفْضَلُ مِنْ أَهْلِ کُلِّ زَمَان»«مردمان زمان غیبتش که به امامتش قائل و منتظر ظهورش باشند، برترین مردم تمام روزگاران هستند»(همان: ص320)؛ (ملایی،1395:ص58).

6-5- تشکیل دولت مقاومت

قرآن امر به مقاومت کرده است:«فاستَقِمْ کما أُمِرتَ وَمَن تابَ معَکَ وَلا تَطغَوا إِنَّهُ بِما تعمَلونَ بصیرٌ»«همان گونه که فرمان یافته ای استقامت کن و همچنین، کسانی که با تو به سوی خدا آمده اند. و طغیان نکنید که خداوند آنچه را انجام می دهید می بیند.»(هود: 112) امر در این آیه به اظهار پایداری در عبودیت و قیام به حق و مقاومت در آن است (طباطبایی،1374، ج11:ص64 ).

با توجه به مبانی قرآنی و روایی که توحید و استقامت را ملازم یکدیگر دانسته اند باید دولت مقاومت تشکیل داد تا مبتنی بر توحید و حاکمیت الهی بوده وتضاد و تعارضی آشکار با نظام های موجود داشته باشد و راهبردهای خود را به گونه ای طراحی کند که در برابر تمام برنامه ریزی ها و فشارهای بیرونی و درونی مقاومت کرده و فعالانه اهداف خویش را پیش ببرد و به راه خود ادامه دهد. این دولت دارای حداقل شاخص هایی است که آن را از سایر دول متمایز می کند و او را قادر خواهد ساخت تا ضمن حفظ هویت خود، در مسیر استقرار حاکمیت الهی حرکت کند. از نظر قرآن دردولت مقاومت اولاً، انسان های ضعیف و ترسو نمی توانند تصدی امور را بر عهده گیرند و ثانیاً، سست ایمانان و کسانی که به هر دلیل(یا دنیاگرایی، یا ضعف بنیه ایمانی و یا انحراف در مبانی) در مسیرخودپایدار نیستند یا اعتقادی به پایداری ندارند، در این دولت جایی ندارند. (عظیمی، 1396: ص3) قرآن تصریح می کند:«إِنَّ الَّذِینَ قَالُواْ رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُواْ. . .  » «یعنی آنان که به بندگی الله یقین دارند و شجاعت اعلام آن را دارند و بر این ایمان پایدار ماندند، موفقیت وعده داده شده را دریافت خواهند کرد»(فصلت: 30)

 بر همین اساس،منتظران حضرت حجه(عج) دولت مقاومتی با اهداف و آرمانها و ارزشهایی متفاوت از سایر دولتها را تشکیل میدهند تا بتوانند در برابر تمام فشارهای بیرونی و درونی مقاومت کرده و به هدف خود که زمینه سازی ظهورحضرت مهدی(عج) است برسند.

با توجه به آیات و روایاتی که دلالت بر همجواری توحید و عمل و مقاومت دارند و برسنت لایتغیرالهی مبنی بر پیروزی قطعی کسانی که مقاومت میکنند تاکید می نمایند و همچنین مبانی قرآنی و روایی مهدوی ، به نظر میرسد اگر جامعه منتظر به همراه زمینه سازی برای ظهور حضرت حجه(عج )در کنار ایمان، مقاومتی طولانی ومستمر و در راه حق داشته باشد و با ایمان به نصرت الهی از گزند حوادث نهراسد قطعا و یقینا به نتیجه و هدف نهایی خود که همان ظهور حضرت مهدی (عج) است خواهد رسید.

نتیجه گیری

دستاوردهای مهم این مقاله عبارتند از:

·       معنای مقاومت، استمرار و پايداري بر مطالب، مقاصد، اصول و موضع گيري ها و عبور از مشکلات است.

·       ایمان راسخ و عمیق، استفاده از تمام توان مادي، معرفت و بصیرت، ایستادگی بر اوامر و نواهی،ارکان عمومی هر مقاومتی می باشند.

·       آگاهی از دستاوردهای عصر ظهور، اﻧﺘﻘﺎل ﻋﻤﻠﯽ ارزﺷﻬﺎي ﻧﺎب ﻣﻬﺪوي، ﻇﻠﻢ ﺳﺘﯿﺰي در ﻗﺎﻟﺒﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ برخی از عناصر وارکان خصوصی مقاومت عمومی در ظهور حضرت مهدی (عج)می باشند.

·       امنیّت عمومی،گسترش عدالت اجتماعی و گسترش عدالت قضایی از جمله دستاوردهای عصر ظهور میباشند.

·       اﺻﻼح سبک زندگی، ﺗﻼش و ﭘﻮﯾﺎﯾﯽ ﻫﺪﻓﻤﻨﺪ، ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺳﺎزي اﻧﺘﻈﺎر ﻇﺎﻫﺮي ﺑﻪ اﻧﺘﻈﺎر واﻗﻌﯽ، زمینه سازي براي ظهور، ﻧﯿﻞ ﺑﻪ درﺟﺎت ﻋﺎﻟﯽ، تشکیل دولت مقاومت از مهمترین دستاوردهای مقاومت عمومی است.

·        ﺧﻮدﺳﺎزي ، دﻋﻮت و اﯾﺠﺎد رﻏﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﻮي اﻣﺎم زﻣﺎن از مصادیق زمینه ساز ظهورند.

کتابنامه

1-قرآن کریم

2-نهج البلاغه، امام امیرالمومنین،علی بن ابیطالب،گردآوری رضی،محمدبن حسین،قم،انتشارات دارالهجره،بی تا.

3-ابن بابویه(صدوق)،محمد بن علی بن حسین؛ﮐﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ و ﺗﻤﺎم اﻟﻨﻌﻤﻪ،قم،دارالکتب الاسلامیه،1397ق.

4-آذرنوش،آذرتاش؛ فرهنگ معاصر عربی-فارسی،تهران، نقش جهان،1389ش.

5-اسدی،حیدر و رجبی،هادی؛ مقاله«نقش فرهنگ مقاومت در امنیت داخلی جمهوری اسلامی ایران»،فصلنامه سیاست، شماره شانزدهم، سال چهارم، زمستان 1396ش.

6- احمدی، صالح؛ مقاله«استقامت و ثبات قدم»،واحد پژوهش مجمع جهانی صادقین"علیهماالسلام"،1397ش.

7-امام ابومحمد حسن بن علی عسکري ؛ اﻟﺘﻔﺴﯿﺮ اﻟﻤﻨﺴﻮب إﻟﯽ اﻹﻣﺎم اﻟﺤﺴﻦ اﻟﻌﺴﮑﺮي،قم،مدرسه امام مهدی،1409ق.

8-تمیمی آمدي، عبدالواحد؛ ﻏﺮر اﻟﺤﮑﻢ و درر اﻟﮑﻠﻢ،قم ،انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی،1366ش.

9-حائری پور،محمدمهدی و یوسفیان، مهدی و بالادستیان،محمد امین؛ نگین آفرینش(درسنامه دوره مقدماتی معارف مهدویت)،چاپ سیزدهم،بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود(ع)،1392ش.

10-راوندي، سعید بن هبه الله قطب الدین؛ الخرائج و الجرائح،قم،موسسه الامام المهدی، 1409ق.

11-شریفی،محمدرضا؛ مقاله«مقدمه ای بر آثار تربیتی و روان شناختی انتظار»شماره 38،موعود 1382ش.

12-صدر،رضا؛ تفسیر سوره حجرات،دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم،چاپ دوم،1379ش.

13-طباطبایی،سیدمحمدحسین؛ تفسیرالمیزان،ترجمه:سیدمحمدباقرموسوی همدانی، قم، دفترانتشارات اسلامی،1374 ش.

14-طبرسی، احمد بن علی؛ الاحتجاج،مشهد،نشرمرتضی،1403ق.

15-طوسی، محمد بن حسن؛ الغیبه ،قم،موسسه معارف اسلامی،1411ق.

16-عظیمی شوشتری،عباسعلی؛ مقاله« مفهوم، مبانی و شاخص های دولت مقاومت» ،مجله پیام - شماره 125 ،تابستان 1396ش.

17-علیزاده،مهدی؛نشانه های یار و چکامه ی انتظار،انتشارات مسجد مقدس جمکران،چاپ سوم،1385ش.

18-عموری،نعیم و احمدزاده،سمیرا؛ مقاله « بررسی مضامین پایداری در شعر اسد محمدقاسم»،فصلنامه لسان مبین (پژوهش ادب عربی)سال هفتم،دوره جدید،شماره بیست ویکم،پاییز 1394ش.

19-قزوینی موسوی،سید محمد کاظم؛امام مهدی از تولد تا بعد از ظهور،مسجد مقدس جمکران،قم،1387ش.

20-قرشی،علی اکبر؛ قاموس قرآن، دارالکتب الاسلامیه،جلد5-7، چاپ شانزدهم،1386ش.

21- قرشی،علی اکبر؛ قاموس قرآن، دارالکتب الاسلامیه،جلد 1-4، چاپ دوازدهم،1387ش.

22-کاکایی، عبدالجبار؛ بررسی تطبیقی موضوعات پایداری در شعر ایران و جهان،چاپ دوم، تهران،انتشارات پالیزان ،1385ش.

23-کلینی رازی، ابو جعفرمحمد بن یعقوب بن اسحاق؛ اصول کاﻓﯽ،ترجمه مصطفوی،تهران،کتابفروشی علمیه اسلامیه،1369ش.

24-کلینی رازی،ابو جعفر محمد بن یعقوب بن اسحاق؛کافی،دار صعب،بیروت،1401ق.

25-فرزانه، علی ؛ مقاله«سیاست مقاومتی در قرآن»، روزنامه كيهان،کد خبر 46947، شماره 21079 ، خرداد1394ش.

26-مجلسی،محمدباقر؛ بحارالانوار،بیروت،موسسه الوفاء،1404ق.

27-معین،محمد؛ فرهنگ معین، چاپ سوم،ثامن، 1389ش.

28-مغنیه،محمدجواد؛ ترجمه تفسیر کاشف، ترجمه موسی دانش،بوستان کتاب قم،چاپ اول،1378ش.

29-ملایی ،حسن؛ سبک زندگی منتظرانه،بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود(ع)، 1395ش.

30-مهیار،رضا؛ فرهنگ ابجد عربی-فارسی، بی نا،بی تا،بی جا.

31-میرقادری, سیدفضل الله و کیانی، حسین؛ مقاله«بن مایه هاي ادبیات مقاومت در قرآن»، دو فصلنامه مطالعات ادبی متون اسلامی دوره 01، شماره 1،تابستان1391ش.

32-نعمانی،محمدبن ابراهیم؛ الغیبه،تهران،مکتبه صدوق،1397ق.